Атындағы Қазақ мемлекеттік академиялық балалар мен жасөспірімдер театрының сахнасында. Ғабит Мүсірепов ” Қош бол, Гүлсары!”Шыңғыс Айтматовтың”Қош бол, Гүлсары, немесе жорға жүгіру” повесінің желісі бойынша. Республикалық мемлекеттік академиялық корей музыкалық комедия театры қарама-қайшы тарихтағы оқиғалар мен адами өзара қарым-қатынастар контексіндегі жеке адамның тағдыры туралы батыл жұмысын ұсынды. Театрдың ұжымы және көрермендердің толық залы көрермендердің қошеметіне бөленді, залдың бірінші қатарына КСРО Халық әртісі, КСРО Мемлекеттік сыйлығының лауреаты, Қазақстанның Еңбек Ері АсаналиАшимов келді, ол осы премьералық кеште театрдың бас қонағы да, спектакльдің бас сыншысы да болды. Дегенмен, алдын ала жүгіре отырып, сахнадағы бірегей әрекетті бірінші кезекте зал жоғары бағалады, ол спектакль аяқталғаннан кейін бірге тұрып, актерлерді сахнадан ұзақ уақыт жібермеді.
Спектакльді жасауға арнайы шақырылған қоюшы Режиссер Дина Жұмабаева адам үмітінің, құштарлығының, ұмтылысының мәнін ұғынды. Бұл мүлдем ерекше драмалық оқиға болды, алайда адами қатынастардың жетілмеген әлемін жетілдіру туралы жоғары армандарға толы болды: Иә, адамдар мен елдердің тағдырын шешетін партиялық мансапшылар кедергі келтіреді; иә, бұзылмайтын жүйе қиын болмыстан шығуға мүмкіндік бермейді. Бірақ мұндай өмірде бір қарапайым адамның бүлігі де ойлануға, өмірдің дұрыстығына күмәндануға және адамның жақсы өмірге лайық екенін, оның тағдырына өрескел кіре алмайтынын, жеке бақытынан айыратын әрекет болып табылады. Бүгін сахнада не туралы әңгіме болды? “Қош бол, Гүлсары!”, оның кейіпкері-ерекше сұлулықтың адасқан амбициясы,оның иесі оның шұңқырына түсіп, тіпті жүгіре ме? Бұрынғы ТМД-ның түрлі театрларының сахналарында, соның ішінде Қырғызстан мен Қазақстанда қойылған повестің сюжеті өз мәнісі жағынан қарапайым болып көрінгенімен, бұл оқиғаны тура мағынада түсіндіруге болар еді. Оны қайталау өте қарапайым. Танабай, өз елінің патриоты, коммунист, олар айтқандай, әрқашан қиын жерде болған,Отанның ең жақсы ұлдарының партиясы қайда бағыттаған, соңында өзі қызмет еткен жүйенің құрбаны болды.Танабай ұжымдастыруға қатысып, көп ұзамай өмір жақсарады және адамдар бақытты болады деп сенді. Бірақ шындық қатал шындық болып қала береді және қарапайым адам-жұмысшының өмірінде ешқандай алшақтық жоқ. Оның үстіне, ол қаншалықты көп жұмыс істесе және қоғамдық жақсылық үшін алаңдаса, соғұрлым басшылық оны жазалайды. Тарихта ұзақ жылдар бойы Тананбаймен бірге жүрген Гүлсара жорғасының бейнесі маңызды рөл атқарады. Гүлсара бейнесі адам өмірінің мәнінің метафорасы болып табылады, онда жеке адамды басу сөзсіз. Басқаша айтқанда, адам үшін салынған қоғамда адамның жеке бақытқа құқығы жоқ. Онымен бірге тұратындар-оның әйелі, балалары да онымен сөйлесуден қуаныш алмайды. Жүйе тіпті танабаягульсараның тайпалық жорығын да жояды, оның мақсаты, әрине, оны арбаға салу емес. Алайда, төрағаға ат ұнады, ол жай ғана оны өзі басқарғысы келді – бастық. Сондықтан Танабай өзінің мақтанышты жылқысын жоғалтады. Гүлсары айғыры да бүлік шығарып, жаңа иесінен табынға қашып кетеді. Нәтижесінде, ол ұрланған және кейіннен иесіне ескі және сынған болып қайтарылады. Сондықтан олар бірге қартаюда. Гүлсары жолда көз жұмады, ал дәрменсіз: “Қош бол, Гүлсары! Сен Ұлы ат болдың, Гүлсары. Сен менің досым, Гүлсары болдың. Сен менің ең жақсы жылдарымды өзіңмен бірге алып жүресің, Гүлсары”. Корей театрының актерлері барлық шығармашылық күштерін қолдана отырып, тақырыпты ашты.Көпшілік көрерменнің алдында жартылай жалаңаш, сазға жағылған. Тимур Лян, Бекмұратанарбаев, Марина Жұмашева рөлінде ойнаған бұл сұр масса шын мәнінде өте бақытсыз, спектакль бойы сахнада әрекет етеді, Танабайдың басты кейіпкерлерінің өмірінде не болып жатқанына жауап береді, оның рөлін Борис Югай мен Әлішер Махпиров (баяндаушының рөлі) тамаша ойнады. Умайбабюжан (Наталья Ли), Джайдар(Майя Ли), Чоро (Елена Ким).
– Біз тағы да сахнаны жас күштерге бердік. Осыдан не пайда болды, бүгін сіз жаңа жағынан көресіз. Осы сөздермен корей театрының директоры Любовь Августовна Ни залға қонақтар мен көрермендерді біршама ұялтты, ол жаңа идеяларды қолдауға әрқашан қуанышты – кейде ерекше, ерекше, бірақ әрқашан жарқын, өмір сүруге құқылы.Сахнаның жартылай сұр реңктері, оның декорациясының қарапайымдылығы, жартылай жалаңаш адамдардың жалаң аяқ астындағы шаң… кедейлік, кедейлік, рухтың бұзылуы және осы фонда – партиялық жиналыс, ар-ұжданға шақыру, құмарлық, Танабайдың сүйіспеншілік қарым-қатынасы, оның сүйікті әйелімен кездесуден қуанышы, оның бейнесінде терезедегі әлсіз жарық та болуы мүмкін, ол да өмір сүруге құқығы жоқ. Ол күлкілі,және, өкінішке орай, оған Танабайдың отбасы да өте бақытсыз болған жағдайда жануға берілмейді-сондықтан жеке бақыт, тіпті қысқа да болса, ұят нәрсе бар, ол үшін олар партиядан шығарылады, кейде өмірден де шығады…театрдың жас күштері режиссер Дина Жұмабаеваның идеясын жүзеге асыруда ауқатты болды өткен жылы корей театрының сахнасында Ғабит Мүсіреповтің пьесасы бойынша “Махаббат туралы Поэма” (Қозы-Көрпеш пен Баян Сұлу) спектакль-эпосын сәтті сахналаған. Сондықтан оның қолжазбасы көрерменге есте қалады, оның жұмыстары белгілі бір түзулікпен, адам нутрасының мәніне жету қабілетімен ерекшеленеді. Дина біздің газетке берген сұхбатында өзінің шығармашылығының орталығында әрқашан сүйікті және бақытты болуға деген табиғи тілегі бар адам бар екенін мойындады. Дәл осы қойылым атақты қазақ актері Асаналиашимовтың да жоғары бағасына ие болды.
– Күтпеген шешім, жаңа көзқарас. Қойылым, әрине, еуропалық театр ұғымына жақын.
– Спектакльді, мен айтар едім, адам ұшағына шығардық. Тек жылқы бейнесі қалды, ал айналада адам мәселесі мен қарым – қатынас бар, – деді Қазақстан Республикасының еңбек сіңірген өнер қайраткері Олег Сафронович Ли. – Бұл қойылым асаналиашимов үшін де қызықты болды, ол да біздің актерлеріміздің жұмысын жоғары бағалап, мұндай интерпретация оған өте әсерлі екенін айтты. – Батыл, заманауи, жас ұрпақтың сұранысына ие.
Режиссер Дина Жұмабаеваның қолтаңбасы сәл қатал. Бірақ бұл оның стилі,бұрыннан қалыптасқан шығармашылық тұлға. Ол барлық қойылымдарды осы деңгейде жасайды. Натурализмнен Қорықпайды. Спектакльде корей тілінде екі рет шырқалған Виктор Цойдың “қан тобы жеңде” әнінің органикалық шырқалуы мені қатты таң қалдырды.Мен ұжымнан және Динадан бұл кімнің табылғанын сұрадым. Олар бір дауыспен: “Қош бол, Гүлсары!». Әр түрлі ұрпақтар мен елдерді білдіретін әр түрлі бағыттағы авторлардың ойларының органикалық араласуы болды. Виктор Цой мен Шыңғыс Айтматов осы спектакльде өзекті бір тақырыпты ашу үшін кездесті. Олар сәйкес келді, тіпті режиссердің бірыңғай ырғағына түсті.Бұл олжа спектакльді таңқаларлық органикалық және толық етті.
– Олег Сафронович, сіз ең тәжірибелі актерлердің, көрермендердің және сыншылардың бірісіз. Мүмкін, жылдар бойы қайта оқылған кітаптарды жаңа ұрпақтар мен жетілген театрлардың режиссерлері жылдар бойы қайта ойластырған шығар?
– Әрине, уақытқа бағынбайтын классикалық шығармалар туралы сөз болғанда, ” Қош бол, Гүлсары!». Мен бұл оқиғаны қырғыз театрының сахнасында көрдім, экранизацияның барлық түрлері болды. Дина Жұмабаеваның көзқарасы түбірімен ерекшеленеді. Ол оқиғаның тағы бір қырын ашып, оны жарықтандырды және сол бөлшектерге назар аударды, соның арқасында көрермен болмыстың мәні, тез жүретін уақыт туралы ойланатын еді. Жас ұрпақ мұндай қойылымды қабылдағанына сенімді. Түпнұсқаның классикалық көрсетіліміне бейім, жасы үлкен көрермендер-негізінен жоқ. Бірақ уақыт өтіп жатыр, ол бір орында тұрмайды және жаңа түсінуді қажет етеді.- Қызыл күрең Гүлсары шетте қалған сияқты, ал оның бейнесі ауада қалқып тұрғандай.
– Бұл режиссердің таланты-бастысы айту үшін көлеңкеде бірдеңе қалдыру…
Спектакль Корей театрының сахнасында бірнеше рет жарық көреді деп үміттенемін. Оның үстіне, бұл символдық болып шықса да, премьераны қонаққа көрсетті. Жаңа үйдегі жөндеу жұмыстары аяқталған кезде (корей театрының жаңа мекен-жайы: Бөгенбайбатыр к-сі, 158), ол жарық көреді деп ойлаймын, сол жерде тағы да премьера ретінде шырқалады, өйткені көптеген адамдар бірегей спектакльді тағы да көргісі келетініне сенімдімін. Тек қарап қана қоймай, оны сезініп, тыңдаңыз.
Тамара ТИН
